“Hayırdır, hayırlısı!”… Kimimiz bu sözleri sıkça duyarız, kimimizse birilerine söylerken, ne demek olduğunu sorgulamadan ağzımızdan çıkarız. Ancak bu basit cümle, aslında çok daha derin anlamlar taşıyor. Bugün gelin, bu ifadenin kökenlerine, kullanımına ve arkasındaki anlam dünyasına bir göz atalım. Belki de birçoğumuzun farkında olmadığı, birer gizli mesaj taşıyan hayat felsefelerini keşfedeceğiz.
Bundan yıllar önce, sokaklarda ve mahallelerde büyüyen bir çocuğun, herhangi bir olaya “Hayırlısı” demesi oldukça yaygın bir davranıştı. Çocuklar, özellikle zorlayıcı durumlarla karşılaştıklarında, büyüklerinden bu sözü duyar, belki de onun bir rahatlama, bir teselli sunduğunu hissederdi. Ama bir toplumda bu kadar yaygın olan bir sözcüğün, zamanla ne kadar derin bir anlam taşıyabileceğini düşünebilir miyiz?
Türkçemizde “hayırlısı” kelimesi, genellikle “en iyisi”, “olması gereken” veya “bize uygun olan” anlamında kullanılır. Bu kelime, aslında Arapçadan dilimize geçmiş ve “hayırlı” kelimesinin türevidir. “Hayırlı” kelimesi ise “iyi”, “güzel” veya “başarıya ulaşacak” gibi anlamlarla bağlantılıdır. Ancak kelimenin özündeki anlam, sadece somut bir “iyi” olmanın ötesindedir. İnsanlar, “hayırlısı” derken, sonuçlarının ne olacağına dair bir güven, bir teslimiyet ifade ederler. Yani bir şeyin sonucunun “hayırlısı” olacağına inanç, aslında kontrol edilemeyen unsurların gücüne teslim olmaktır.
Birçok insanın, hayatında önemli dönüm noktalarında söylediği bir söz olan “hayırlısı” aslında bir yönüyle de teslimiyeti simgeler. Bu, bir insanın, kaderinin, nihayetinde onun için en iyi olacağına dair bir inançtır. Farz edelim ki bir kişi, iş değiştirmek üzere. İş görüşmesinden çıkarken içinden “Hayırlısı” demiştir. Başvurduğu iş ona olmayabilir, ama başka bir fırsat, belki de daha iyi bir pozisyon ona çıkar. İşte bu durumda, “hayırlısı” demek, o kişinin geleceğe olan güvenini gösterir.
Düşünelim, aynı durumu bir kadın ve bir erkek arasında karşılaştığımızda nasıl farklı biçimlerde algılar ve söylerler. Erkek, genellikle daha pratik ve sonuç odaklı bir şekilde yaklaşır: “Ne olursa olsun, hayırlısı” derken, bu onun kontrol edemediği faktörlere karşı bir teslimiyetini, ama bir yandan da en iyisini bekleme arzusunu yansıtır. Kadınlar ise, duygusal ve topluluk odaklı bir şekilde “hayırlısı” derken, daha çok tüm sürecin insanların içindeki iyiliği ve bağları güçlendireceğine olan inançlarını dile getirirler.
Halk arasında bu gibi sözlerin kullanımı, birçok sosyal bilimci tarafından da incelenmiştir. Birçok araştırmaya göre, insanların dini veya manevi öğretilere ne kadar yakın oldukları, “hayırlısı” gibi bir deyimi ne kadar sık kullandıklarıyla orantılıdır. Özellikle topluluklar içinde yer alan, başkalarına değer veren ve onlarla dayanışma içinde yaşayan bireyler, kaderin ellerinde olacağını ve her şeyin bir hayırla sonuçlanacağına daha çok inanırlar. Ayrıca, daha optimist bir bakış açısına sahip olmak, kişilerin zor zamanları daha kolay aşmalarına yardımcı olur.
Birçok toplumda, özellikle yaşça büyük insanlar, “hayırlısı” deyimini hayat felsefesi olarak kabul eder. Çünkü bu deyim, insanların belirsizlik ve korku içinde olsalar da, süreçlerin sonunda mutlaka kendilerine en uygun olanı bulacaklarına dair bir güven aşılar.
Gelelim bir başka ilginç noktaya: “Hayırlısı” sözü, toplumsal cinsiyet bağlamında farklı algılar doğurabilir. Erkeklerin, toplumsal olarak daha pratik ve sonuç odaklı bakış açılarıyla bu ifadeyi kullanması, duygusal değil, mantıklı bir tavır sergilemelerini sağlar. Kadınlar ise, toplumsal ve duygusal bağlar daha güçlü olduğundan, bu tür bir ifadeyi daha çok sevdiklerinin iyiliği ve kolektif huzur için söylediklerinde kullanma eğilimindedirler.
Örneğin, bir kadının “hayırlısı” demesi, belki de onun toplumla ve ailesiyle kurduğu derin bağları, insan ilişkilerindeki olumlu etkilerini ve bireysel olarak yaşadığı zorlukları daha çok hissediyor olmasıyla alakalıdır. Erkekler için ise, bu tür bir sözcük daha çok olayın çözümüyle ilgili bir beklenti olarak kullanılır. Yani kadının bakış açısı, daha duygusal ve toplumsal düzeydeyken, erkeğin bakış açısı daha pragmatik ve bireyseldir.
Şimdi, gelin bu noktada sizlere bir soru soralım: “Hayırlısı” ifadesi hayatınızda nasıl bir rol oynuyor? Sizce bu söz, toplumsal cinsiyetle nasıl şekilleniyor? Daha çok teslimiyet mi, yoksa umut mu ifade ediyor? Fikirlerinizi bizimle paylaşın!